Εθνική Ημέρα Δράσης κατά των δηλητηριασμένων δολωμάτων

Ένα σημαντικό βήμα σε έναν μακρύ δρόμο για την προστασία της φύσης και της άγριας ζωής χαρακτηρίζουν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις την καθιέρωση της 22ης Φεβρουαρίου ως Εθνικής Ημέρας Δράσης κατά των δηλητηριασμένων δολωμάτων. Με αφορμή την ημέρα αυτή θα πραγματοποιηθούν σε διάφορες περιοχές της χώρας δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σε σχολεία, χρήστες γης (κτηνοτρόφους, μέλη κυνηγετικών συλλόγων κ.ά.) και τις τοπικές κοινότητες.

H χρήση δηλητηριασμένου δολώματος (φόλας) για τη θανάτωση ζώων στην ύπαιθρο αποτελεί ένα σύνθετο πρόβλημα στο οποίο εμπλέκονται και αλληλεπιδρούν ποικίλες κοινωνικές ομάδες με διαφορετικά κίνητρα. Ταυτόχρονα, αποτελεί μια παράνομη πράξη που βλάπτει σοβαρά τόσο έμμεσα όσο και άμεσα το φυσικό περιβάλλον και τον άνθρωπο. Με αφορμή την ημέρα αυτή, η ΑΝΙΜΑ, ο Αρκτούρος, η Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, η Εταιρεία Προστασίας Βιοποικιλότητας Θράκης, η Καλλιστώ, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης και το WWF Ελλάς αναφέρονται σε κοινή ανακοίνωσή τους στα βήματα που έχουν γίνει αλλά και σε αυτά που υπολείπονται προκειμένου να εκλείψει το φαινόμενο αυτό.

Όπως επισημαίνουν, το τελευταίο διάστημα έχουν γίνει κάποια βήματα αντιμετώπισης του φαινομένου, όπως η υπογραφή Κοινής Υπουργικής Απόφασης (ΚΥΑ) για την αντιμετώπισή του, αλλά και η ενημέρωση των πολιτών για το πρόβλημα με την καθιέρωση της 22ας Φεβρουαρίου ως Εθνικής Ημέρας Δράσης κατά των δηλητηριασμένων δολωμάτων. Το σημαντικότερο όμως βήμα, δηλαδή η σύνταξη και η εφαρμογή Τοπικών Σχεδίων Δράσης (ΤΣΔ) προκειμένου να εφαρμοστούν όσα ορίζονται στη σχετική ΚΥΑ, βρίσκεται ακόμα υπό υλοποίηση.

Παρότι η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων έχει κηρυχθεί παράνομη ήδη από το 1993, δυστυχώς εξακολουθεί να αποτελεί κοινή πρακτική στην ελληνική ύπαιθρο. Στοχεύουν κυρίως ζώα της άγριας πανίδας (αρκούδα, λύκο, αγριογούρουνο, ασβό, αλεπού, κουνάβι) και αποτελούν είτε πράξη αυτοδικίας έπειτα από κάποια ζημιά που έχει προκληθεί στην αγροτική παραγωγή ή στα κτηνοτροφικά ζώα είτε τρόπο αποφυγής τέτοιων ζημιών. Δεν είναι λίγες και οι περιπτώσεις που σχετίζονται με αντεκδικήσεις και προσωπικές διαφορές μεταξύ των ιδιοκτητών των ζώων και των χρηστών γης σε μια δεδομένη περιοχή, με τα θύματα να είναι σκύλοι εργασίας (τσοπανόσκυλα, κυνηγόσκυλα, τρουφόσκυλα). Τέλος, καθώς τόσο τα ίδια τα δολώματα όσο και τα δηλητηριασμένα πτώματα ζώων μπορούν να καταναλωθούν από πτωματοφάγα ζώα, εντέλει θανατώνονται και είδη όπως το όρνιο, ο ασπροπάρης, ο χρυσαετός, ο μαυρόγυπας κ.ά.

Φέτος συμπληρώνονται έντεκα χρόνια από το σοβαρότερο καταγεγραμμένο περιστατικό δηλητηρίασης: στις 22 Φεβρουαρίου 2012 οδηγήθηκε σε εξαφάνιση η αποικία του όρνιου και ο πληθυσμός του χρυσαετού στα Στενά του Νέστου. Το συμβάν αυτό αποτέλεσε την αφορμή για τη δημιουργία της Ομάδας Εργασίας Ενάντια στα Δηλητηριασμένα Δολώματα που αποτελείται σήμερα από την ΑΝΙΜΑ, τον Αρκτούρο, την Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, την Εταιρεία Προστασίας Βιοποικιλότητας Θράκης, την Καλλιστώ, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης και το WWF Ελλάς. H Oμάδα συλλέγει δεδομένα για την έκταση του φαινομένου χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων στην Ελλάδα και στέλνει τεχνικές εκθέσεις, αναφορές και προτάσεις προς την Πολιτεία.

Πριν από έναν χρόνο, έπειτα από ενημερωτική εκδήλωση της Ομάδας Εργασίας σε συνεργασία με τέσσερα ευρωπαϊκά έργα (Balkan Detox LIFE, LIFE ARCPROM, LIFE ΖΩΗ για τον ΑΣΠΡΟΠΑΡΗ και LIFE Bonelli eastMed), το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων κήρυξαν από κοινού την 22α Φεβρουαρίου Εθνική Ημέρα Δράσης κατά των δηλητηριασμένων δολωμάτων. Τα δύο υπουργεία έθεσαν έτσι υπό την αιγίδα τους όλες τις εκδηλώσεις που θα πραγματοποιούνται κάθε χρόνο τέτοια ημέρα, σε συνεργασία με περιβαλλοντικές οργανώσεις και παραγωγικές δυνάμεις, με σκοπό την ενημέρωση των πολιτών για τις αρνητικές επιπτώσεις που έχει η χρήση και η διασπορά στη φύση δηλητηριασμένων δολωμάτων στην προστασία των ειδών άγριας ζωής αλλά και των παραγωγικών ζώων και των ζώων εργασίας.

Στις 22 Αυγούστου 2022 με τη συνεργασία δύο ακόμα υπουργείων (Εσωτερικών και Προστασίας του Πολίτη) εκδόθηκε σε ΦΕΚ η πολυαναμενόμενη Κοινή Υπουργική Απόφαση με τίτλο «Μέτρα και διαδικασίες για τον έλεγχο της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων σε είδη της άγριας πανίδας - Συντονισμός συναρμόδιων υπηρεσιών και φορέων». Η ΚΥΑ αυτή ήταν απαραίτητη για να αποσαφηνιστούν οι αρμοδιότητες των εμπλεκομένων υπηρεσιών όπως τα Δασαρχεία, η Αστυνομία, οι Κτηνιατρικές Υπηρεσίες, η Διεύθυνση Κτηνιατρικού Κέντρου Αθηνών κ.ά. Στα θετικά συμπεριλαμβάνεται η θεσμοθέτηση των Ειδικών Μονάδων Ανίχνευσης Δηλητηριασμένων Δολωμάτων (ΕΜΑΔΔ) με ειδικά εκπαιδευμένους σκύλους που μπορούν να εντοπίσουν έγκαιρα τα δηλητηριασμένα δολώματα, πριν αυτά προκαλέσουν θύματα.

Ωστόσο, παρά τις θετικές εξελίξεις, το βασικότερο βήμα για την καταπολέμηση του φαινομένου δεν έχει γίνει: Η σύνταξη και η εφαρμογή των Τοπικών Σχεδίων Δράσης από τις αρμόδιες Δασικές Υπηρεσίες μένει να υλοποιηθεί, ώστε να ελεγχθεί στην πράξη η λειτουργικότητα της KYA. Όπως τονίζουν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις, η επιτάχυνση της διαδικασίας είναι κρίσιμης σημασίας, καθώς κάποια από τα είδη που απειλούνται από δηλητηριασμένα δολώματα βρίσκονται κυριολεκτικά στο χείλος της εξαφάνισης.