Το πολύτιμο φυσικό κεφάλαιο των ελληνικών υγροτόπων

Περισσότερα από 140 είδη υδρόβιων πουλιών βρίσκουν κάθε χρόνο μόνιμο ή προσωρινό καταφύγιο στην «αγκαλιά» των ελληνικών υγροτόπων. Για πολλά από αυτά, η διαφύλαξη των υγροτόπων είναι συνώνυμη της ίδιας τους της ύπαρξης. Ανάμεσά τους, η νανόχηνα, ένα από τα πιο απειλούμενα υδρόβια πουλιά του πλανήτη, αλλά και χιλιάδες ακόμα μεταναστευτικά υδρόβια πουλιά που διανύουν χιλιάδες χιλιόμετρα για να φωλιάσουν ή να διαχειμάσουν σε κάποιον από τους περίπου 680 υγροτόπους της ηπειρωτικής και νησιωτικής χώρας.

Τη σημασία των υγροτόπων υπογραμμίζει η Ελληνική Ορθολογική Εταιρεία με αφορμή τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Υγροτόπων στις 2 Φεβρουαρίου, η οποία, όπως επισημαίνει η περιβαλλοντική οργάνωση, δεν αποτελεί μόνο ημέρα γιορτής αλλά και μία ακόμα ημέρα ανησυχίας και επαγρύπνησης.

Από τους Υγρότοπους Διεθνούς Σημασίας και τις μεγάλες λίμνες του Βορρά έως τους μικρούς νησιωτικούς και παράκτιους υγρότοπους, τις λιμνοθάλασσες, τις αλυκές και τα, λιγοστά πλέον, αστικά ρέματα, τα υγροτοπικά οικοσυστήματα της Ελλάδας αποτελούν καταφύγιο για χιλιάδες πάπιες, ερωδιούς, πελεκάνους, παρυδάτια και αρπακτικά πουλιά. Παράλληλα, ρυθμίζουν το μικροκλίμα, φιλτράρουν το νερό και τροφοδοτούν έναν ανεκτίμητο πλούτο ζωής, ενώ λειτουργούν ως φυσικά αναχώματα απέναντι στην κλιματική αλλαγή και την απώλεια της βιοποικιλότητας, που διαρκώς εντείνονται.

Παρά τη μεγάλη τους αξία για τα πουλιά, τη φύση και τον άνθρωπο, οι υγρότοποι της χώρας μας υποφέρουν από πλήθος σοβαρών πιέσεων και η ανάγκη λήψης αποτελεσματικών μέτρων για τη διαχείριση και την προστασία τους, σε πολλές περιπτώσεις, κρίνεται ως επείγουσα. Στα χρονίζοντα και σοβαρά προβλήματα, όπως η λαθροθηρία (που δυστυχώς καλά κρατεί με χαρακτηριστικές περιπτώσεις τους υγρότοπους του Αμβρακικού, του Μεσολογγίου και της Στροφυλιάς), έρχονται να προστεθούν και άλλες, κρίσιμες απειλές, όπως η γρίπη των πτηνών, που τον περασμένο χειμώνα προκάλεσε τον θάνατο περισσότερων από 2.000 αργυροπελεκάνων στην Πρέσπα, την Καστοριά, τη λίμνη Χειμαδίτιδα, τη λίμνη Κάρλα και άλλους υγρότοπους.

Ωστόσο, η σοβαρότερη και συχνά μη αναστρέψιμη απειλή για τα υγροτοπικά οικοσυστήματα παραμένει η υποβάθμιση και η καταστροφή των ενδιαιτημάτων των πουλιών. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο προστατευόμενος υγρότοπος της Βραυρώνας στην Ανατολική Αττική, περιοχή του δικτύου Natura 2000 και σημαντικός σταθμός στάσης και ανεφοδιασμού για τα μεταναστευτικά πουλιά, απειλείται με αφανισμό εξαιτίας καταστροφικών παρεμβάσεων, ένα τίμημα που πληρώνουν δεκάδες αστικοί ή περιαστικοί υγρότοποι που εγκιβωτίζονται, μπαζώνονται ή αποψιλώνεται η βλάστησή τους.

Παρ’ όλα αυτά, η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία επισημαίνει ότι την ίδια στιγμή υπάρχουν και περιπτώσεις που μας κάνουν να αισιοδοξούμε. Ένα τέτοιο ελπιδοφόρο παράδειγμα αποτελούν οι υγρότοποι της Περαίας (γνωστοί και ως Τσαΐρια) κοντά στη Θεσσαλονίκη, όπου χάρη στην κινητοποίηση πολιτών και μία ιστορική γνωμοδότηση του Συμβουλίου της Επικρατείας αποφεύχθηκε η εξαφάνιση ενός σημαντικού ενδιαιτήματος για το απειλούμενο νεροχελίδονο και δεκάδες άλλα υδρόβια πουλιά και μπήκε φρένο στη δημιουργία «Βιομηχανικού-Τεχνολογικού Πάρκου», με το σκεπτικό ότι το προτεινόμενο έργο δεν έλαβε υπόψη την ύπαρξη του υγρότοπου.