Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας: Ένα σημαντικό οικοσύστημα απειλείται με καταστροφή

Η προαναγγελθείσα οικολογική καταστροφή στο Μεγάλο Ρέμα της Ραφήνας, έναν σημαντικό υγρότοπο που κινδυνεύει με τσιμεντοποίηση, προκάλεσε την αντίδραση σαράντα περιβαλλοντικών οργανώσεων και συλλογικοτήτων, που με κοινή ανακοίνωσή τους καταγγέλλουν τη βάρβαρη, όπως τη χαρακτηρίζουν, έναρξη του έργου διευθέτησης, που συμβαίνει μάλιστα εν μέσω της αναπαραγωγικής περιόδου της ορνιθοπανίδας.

Την περασμένη Δευτέρα, μπουλντόζες της αναδόχου εταιρείας ΙΝΤΡΑΚΑΤ εισέβαλαν στην κοίτη του ρέματος και αποψίλωσαν την περιοχή της εκβολής στο πλαίσιο του έργου διευθέτησής του με φορέα υλοποίησης το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών. «Τα πουλιά εγκαταλείπουν πανικόβλητα τις φωλιές τους, τα αυγά, οι νεοσσοί και οι φωλιές καταστρέφονται. Κι αυτό, παρότι η σχετική Ευρωπαϊκή Οδηγία (2009/147/ΕΕ) για τη διατήρηση των άγριων πουλιών ορίζει ρητά ότι απαγορεύεται κάθε καταστροφή ή βλάβη των φωλιών και των αυγών των πουλιών. Ως εκ τούτου, η ζημιογόνος επέμβαση στην κοίτη κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου των πουλιών δεν είναι απλώς μία απαράδεκτη πράξη αλλά επιπλέον είναι και παράνομη», καταγγέλλουν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις.

Το δεύτερο μεγαλύτερο ποτάμι της Αττικής απειλείται να μετατραπεί με τσιμεντοποίηση στον «Κηφισό» της Ανατολικής Αττικής, έναν οχετό ομβρίων. Σήμερα είναι ένα πλούσιο οικοσύστημα, μοναδικό για την ταλαιπωρημένη περιβαλλοντικά περιφέρεια Αττικής. Με πλούσιους υγροτόπους και πλημμυρικά πεδία, με πάνω από 150 είδη πουλιών (πολλά από αυτά απειλούμενα) να ζουν ή να το επισκέπτονται, με ψάρια που κινδυνεύουν με εξαφάνιση, με βλάστηση που μεταξύ άλλων περιλαμβάνει πάνω από 2.500 δέντρα, το Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας έχει δίκαια χαρακτηριστεί από το κράτος υδατόρεμα Α΄ προτεραιότητας, ρέμα «Ιδιαίτερου Περιβαλλοντικού Ενδιαφέροντος» με Προεδρικό Διάταγμα και ορθώς έχει ενταχθεί στο Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2000/60/ΕΚ για τα νερά, ως «περιοχή που προορίζεται για την προστασία οικοτόπων και ειδών».

Μεταξύ άλλων, η καταστροφή του υγρότοπου συνεπάγεται την καταστροφή του ενδιαιτήματος διαβίωσης των ευρωπαϊκών χελιών (Anguilla anguilla), με αποτέλεσμα να μην μπορούν να καταλήξουν στη θάλασσα όπου αναπαράγονται. Το ευρωπαϊκό χέλι είναι χαρακτηρισμένο από τη Διεθνή Ένωση Προστασίας της Φύσης (IUCN) ως κρισίμως κινδυνεύον είδος.

Το έργο εκτελείται σε περιοχή που έχει καταγραφεί το αττικόψαρο, ενδημικό προστατευόμενο είδος. Επιπλέον, απαντάται και η γραμμωτή νεροχελώνα (Mauremys rivulata) που ανήκει στο Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και αποτελεί είδος κοινοτικού ενδιαφέροντος.

Όπως αναφέρει η Κίνηση για την Προστασία και Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας, παρόλες τις καταπατήσεις, τα κατά τόπους μπαζώματα και τα απαρχαιωμένα έργα διέλευσης (γέφυρες), το Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας έχει σώσει μέχρι σήμερα την πόλη από καταστροφικές πλημμύρες τύπου Μάνδρας γιατί έχει παραμείνει φυσικό (με εξαίρεση κάποιες τοπικές παρεμβάσεις, π.χ. στην εκβολή του) και οι πλημμυρικές του ζώνες στην πεδιάδα των Σπάτων που απορροφούν τα πλεονάζοντα νερά είναι ακόμη άχτιστες. Το έργο διευθέτησης θα αποκόψει το ρέμα από αυτές τις υγροτοπικές εκτάσεις και θα επιτρέψει την εκμετάλλευση όλων αυτών των άχτιστων εκτάσεων.

Το έργο διευθέτησης του ρέματος, προϋπολογισμού 101 εκατ. ευρώ με ενωσιακή συγχρηματοδότηση και δανεισμό από δύο ευρωπαϊκές τράπεζες, ακολουθεί απαρχαιωμένες και επικίνδυνες μεθόδους τσιμεντοποίησης, που στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο έχουν αποδειχθεί καταστροφικές για τη φύση και τον άνθρωπο και έχουν εδώ και χρόνια εγκαταλειφθεί. Τουναντίον, λόγω της κλιματικής αλλαγής στην Ευρώπη δαπανώνται εκατομμύρια ευρώ για την επαναφορά των ποταμών στη φυσική τους κοίτη (renaturalisation) και έχει τεθεί ως στόχος στην ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα μέχρι το 2030 η επαναφορά της φυσικής ροής σε 25.000 χιλιόμετρα των ποταμών της Ευρώπης.

Επισημαίνεται ότι το έργο ξεκίνησε ενώ το Συμβούλιο της Επικρατείας δεν έχει ακόμα αποφανθεί για τη νομιμότητα της οριοθέτησης του ποταμού, η οποία από το 2019 έχει προσβληθεί από κατοίκους και τοπικούς φορείς, που επικαλούνται κατάφωρη παραβίαση του ενωσιακού και εθνικού μας περιβαλλοντικού δικαίου. Η συζήτηση της υπόθεσης στο ΣτΕ έχει προσδιοριστεί για τις 4 Οκτωβρίου 2023. Ήδη έχει ασκηθεί και αίτηση αναστολής με αίτημα προσωρινής διαταγής που θα συζητηθεί τις ερχόμενες ημέρες.

Με βάση τα παραπάνω δεδομένα, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις ζητούν να σταματήσουν άμεσα οι καταστρεπτικές επεμβάσεις στον υγρότοπο της εκβολής του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας και να επανεξεταστούν οι μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, λαμβάνοντας υπόψη τα όσα επιτάσσει η ενωσιακή και εθνική περιβαλλοντική νομοθεσία.

Την κοινή ανακοίνωση συνυπογράφουν οι παρακάτω οργανώσεις και συλλογικότητες: ΑΝΙΜΑ Σύλλογος Προστασίας και Περίθαλψης Άγριας Ζωής, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Ελληνική Εταιρία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, Καλλιστώ, ΟΖΟΝ, Σύλλογος Πολιτών Υπέρ των Ρεμάτων, Ροή, iSea, Κίνηση για την Προστασία και Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας, Ρεματτική-Φορείς και Κινήσεις για την Προστασία των Ρεμάτων, Πρωτοβουλία για τη Διασφάλιση της Δημόσιας Διαχείρισης του Νερού, Δασαμάρι S.O.S., ανεξάρτητη πρωτοβουλία πολιτών, Δίκτυο Πολιτών για τη Διάσωση του Ρέματος Πικροδάφνης, ΙΛΙΣ-ΣΟΣ, Ποδονίφτης, Ρε(ύ)μα Κριτικής των Καιρών και Δράσης, Πρωτοβουλία για την Προστασία του Ερασίνου, Περιβαλλοντικός Σύλλογος Πεντέλης, Πρωτοβουλία Κατοίκων Πεντέλης-Μελισσίων, Πρωτοβουλία Πολιτών για την Προστασία του Υμηττού, Κίνηση Πολιτών Χορτιάτη, SOS Κυπαρισσιακός - Πρωτοβουλία Τριφυλίας ενάντια στις εξορύξεις Υ/Α, Λαϊκή Συνέλευση Κολωνού Ακαδημίας Πλάτωνος Σεπολίων, Οικολογία Αλληλεγγύη Στερεάς, Πρωτοβουλία Αγώνα Ζωγράφου (Π.Α.Ζ.), Οικολογική Ομάδα Ροδόπης, Μικρογεωγραφίες, ΙΠΠΟΘΕΣΙΣ Πανελλήνιος Σύλλογος Προστασίας Ιπποειδών, Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων, Κίνηση Πολιτών για την Προστασία της Οίτης, Κίνηση Πολιτών για τα Αιολικά σε Δ.Ε. Φουρνά και Κτημενίων, Οικολογική Κίνηση Δράμας, Πρωτοβουλία Αθήνας για την Προστασία των Αγράφων, Νομαδική Αρχιτεκτονική, Ομάδα Εθελοντών Φιλόζωων Κυμίνων - Μαλγάρων και Φίλων, SOMA (Διάσπαρτο Ανοιχτό Μουσείο Αττικής), Δυτικό Μέτωπο, Εταιρεία Περιβάλλοντος Κύμης.