Τιτανικός: Το χρονικό του ναυαγίου

Έχουν περάσει 101 χρόνια από τη νύχτα της 14ης προς 15η Απριλίου 1912, όταν το βρετανικό υπερωκεάνειο Τιτανικός βυθιζόταν στα παγωμένα νερά του Βόρειου Ατλαντικού, παρασύροντας στον θάνατο 1.514 ανθρώπους. Ήταν το πρώτο ταξίδι του τεράστιου αυτού πλοίου, που πριν ακόμη αναμετρηθεί με τη θάλασσα είχε γίνει περίφημο για την πρωτόγνωρη για την εποχή ασφάλεια, άνεση και πολυτέλειά του και είχε κατακτήσει χωρίς μάχη τον τίτλο του «αβύθιστου».

Το πλοίο, με 2.224 επιβαίνοντες, επιβάτες και πλήρωμα, είχε αναχωρήσει για το παρθενικό του ταξίδι στις 10 Απριλίου από το Σαουθάμπτον με προορισμό τη Νέα Υόρκη. Ανάμεσα στους επιβάτες του ήταν μερικοί από τους πλουσιότερους ανθρώπους του κόσμου, καθώς και εκατοντάδες μετανάστες που αναζητούσαν μια καινούργια ζωή στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στις 11:40 μ.μ. της 14ης Απριλίου, έπειτα από τέσσερις ημέρες ήρεμου ταξιδιού στον ακύμαντο ανοιξιάτικο ωκεανό και 375 μίλια νότια της Νέας Γης, ο Τιτανικός συγκρούστηκε με ένα παγόβουνο. Η σύγκρουση διέρρηξε το κύτος ξεκινώντας από την πλώρη, όπου κατέστρεψε και τα πέντε στεγανά, επιτρέποντας την εισροή υδάτων.

Η αρχική εντύπωση τόσο του πληρώματος όσο και των επιβατών ήταν ότι το πλοίο δεν διέτρεχε κανέναν ουσιαστικό κίνδυνο. Ωστόσο πολλοί από τους επιβάτες, και κυρίως τα γυναικόπαιδα, επιβιβάστηκαν με απροθυμία σε σωστικές λέμβους. Λίγο πριν από τις 2:20 π.μ. το πλοίο έσπασε στα δύο και άρχισε να βυθίζεται ταχύτερα, με περισσότερα από χίλια άτομα ακόμη εν πλω. Δύο ώρες και σαράντα λεπτά µετά τη σύγκρουσή του µε το παγόβουνο, ο Τιτανικός βυθίστηκε στα νερά του Ατλαντικού. Στις 3.30 τα ξημερώματα το επιβατηγό πλοίο RMS Carpathia έφτασε στο σημείο της βύθισης, όπου περισυνέλεξε 705 επιζώντες. Από τους ανθρώπους που έπεσαν στη θάλασσα μετά τη βύθιση του πλοίου διασώθηκαν μόνο έξι. Ελάχιστοι ήταν αυτοί που πέθαναν από πνιγμό και οι περισσότεροι έχασαν τη ζωή τους από υποθερμία. Αν και ο Τιτανικός είχε προηγμένα χαρακτηριστικά ασφάλειας, διέθετε σωστικές λέμβους μόνο για 1.178 άτομα –αριθμός λίγο μεγαλύτερος από το μισό του αριθμού των επιβαινόντων και ίσος μόλις με το ένα τρίτο της μέγιστης συνολικής χωρητικότητας– γεγονός που συντέλεσε καθοριστικά στην αύξηση του αριθμού των θυμάτων.

Από την πρώτη στιγμή, το τραγικό ταξίδι του «αβύθιστου» πλοίου κέντρισε την ανθρώπινη φαντασία και τροφοδότησε την καλλιτεχνική έμπνευση. Όμως ο πρώτος που έγραψε για τον Τιτανικό ήταν ο Βρετανός δημοσιογράφος Φίλσον Γιανγκ. Το βιβλίο του Γιανγκ, που είναι ένα χρονικό της κατασκευής, του ολιγοήμερου ταξιδιού και της τραγικής βύθισης του πλοίου, κυκλοφόρησε στις 22 Μαΐου 1912, 37 μόλις ημέρες μετά το ναυάγιο, και περιείχε συγκλονιστικές περιγραφές και μαρτυρίες επιζώντων. Το βιβλίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καρακώτσογλου.

Ο συγγραφέας, ο οποίος είχε επισκεφτεί το 1911 το Μπέλφαστ και είχε παρακολουθήσει από κοντά την κατασκευή του Τιτανικού, περιγράφει τη ναυπήγησή του και αποτυπώνει με ζωντάνια την καθηλωτική εντύπωση που άφηνε η μεγαλόπρεπη κατασκευή και το τεράστιο μέγεθός του. Στη συνέχεια, ακολουθώντας τα βήματα ενός φανταστικού ταξιδιώτη, οδηγεί τον αναγνώστη σε μια λεπτομερή ξενάγηση, που αποδίδει με ακρίβεια το μέγεθος και το μεγαλείο του πλοίου. Ο Γιανγκ περιγράφει τις πολυτελείς καμπίνες, τα ακριβά εστιατόρια, την κουζίνα, τις τεράστιες προμήθειες, τα ασημικά και τα πολύτιμα σερβίτσια, την πισίνα, το γυμναστήριο και τις βιβλιοθήκες που υπόσχονταν να διασκεδάσουν τους επιβάτες στις ατέλειωτες ώρες του ταξιδιού, χωρίς να παραλείπει να εστιάσει στον ταξικό διαχωρισμό των επιβατών που απάρτιζαν τον πρόσκαιρο πληθυσμό αυτής της πλωτής κωμόπολης.

Το χρονικό της πρόσκρουσης και της βύθισης του πλοίου αποδίδεται με συγκλονιστικές λεπτομέρειες, μεταφέροντας μαρτυρίες επιζώντων του ναυαγίου. Ο Γιανγκ ήταν ο πρώτος που αποτύπωσε στις σελίδες του βιβλίου του εικόνες που στα επόμενα χρόνια έγιναν λίγο-πολύ σε όλους μας γνωστές, όπως το τέλος του πλοιάρχου Σμιθ και η ορχήστρα που εξακολουθεί να παίζει έως ότου χαθεί μέσα στα κύματα. Αφηγήσεις επιβατών και μελών του πληρώματος, που περιγράφουν ο καθένας από τη σκοπιά του τα γεγονότα, συνθέτουν κομμάτι κομμάτι την εικόνα των δραματικών εκείνων στιγμών. Οι χειριστές του ασυρμάτου, οι αξιωματικοί, οι εργαζόμενοι στο μηχανοστάσιο, κάποιοι από τους επιβάτες της πρώτης θέσης, ένας από τους ιδιοκτήτες της πλοιοκτήτριας εταιρείας μεταφέρουν διαφορετικά κομμάτια της πραγματικότητας που εκτυλίχθηκε πάνω στο πλοίο.

Ο συγγραφέας δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην υπερηφάνεια και την έπαρση που ενέπνεε ο Τιτανικός, στην υπερβολική σιγουριά για την ασφάλεια του αβύθιστου πλοίου, που έμεινε ανεπηρέαστη ακόμη και μετά την πρόσκρουση στο παγόβουνο. Γράφει χαρακτηριστικά ο Γιανγκ για τις στιγμές που ακολούθησαν την πρόσκρουση:

«Όταν βρέθηκαν όλοι στο κατάστρωµα η ώρα ήταν δώδεκα και µισή. Οι επιβάτες της πρώτης θέσης κατέβηκαν οµαδικά από τις δύο µεγάλες σκάλες, άλλοι θυµωµένοι, άλλοι περίεργοι και άλλοι ανήσυχοι. Βρήκαν τα πάντα στη συνηθισµένη θέση τους, εκτός από µεγάλο κατάστρωµα που δεν ήταν απολύτως οριζόντιο. Έγερνε λιγάκι προς τα κάτω στην πλώρη και υπήρχε µια µικρή κλίση προς τη δεξιά πλευρά. Τα άστρα έλαµπαν στον ουρανό και η θάλασσα ήταν απολύτως γαλήνια, µολονότι εδώ κι εκεί υπήρχαν κάποιοι όγκοι από σκουρόχρωµο πάγο, σχεδόν αθέατοι στο φόντο του ήρεµου νερού. […] Και όμως, όλοι περιφέρονταν τριγύρω υποστηρίζοντας ότι το πλοίο ήταν αβύθιστο. Υπήρχε βεβαίως κάποια αδιόρατη ανησυχία, πολύ φυσική σε εκείνους που νιώθουν ότι μετέχουν σε μια συναρπαστική περιπέτεια που θα τους κάνει σπουδαίους στα μάτια των δικών τους όταν επιστρέψουν στην πατρίδα και την αφηγηθούν. Δεν υπήρχε τάση για ηρωισμούς επειδή, τουλάχιστον ανάμεσα στους επιβάτες της πρώτης θέσης, οι περισσότεροι πίστευαν ότι το ασφαλέστερο και το πιο άνετο μέρος ήταν το πλοίο.

Οι επιβάτες της τρίτης θέσης είχαν αντιληφθεί καλά την κατάσταση και φοβούνταν περισσότερο. Η ζωή δεν τους είχε διδάξει, όπως είχε κάνει με ορισμένους από τους επιβάτες της πρώτης θέσης, ότι ο κόσμος ήταν μια οργάνωση σχεδιασμένη για την άνεση και την ασφάλειά τους. Δεν πίστευαν ότι δεν θα τους άγγιζαν οι σκληρές, άσχημες και επώδυνες καταστροφές. Αντιθέτως, οι περισσότεροι ήξεραν ότι το πεπρωμένο ήταν επίφοβο και βιάστηκαν να απομακρυνθούν από αυτό. Ακόμα, πολλοί κοιμούνταν κάτω χαμηλά στο μπροστινό μέρος του πλοίου. Είχαν ακούσει παράξενες φωνές, είχαν δει νερό να καλύπτει σημεία στα οποία δεν έπρεπε να βρίσκεται και είχαν τρομοκρατηθεί».

Ολοκληρώνοντας το βιβλίο, ο συγγραφέας αποδίδει την τραγωδία στην ανθρώπινη έπαρση και στην υποτίμηση της δύναμης της φύσης, που θα είναι πάντοτε υπέρτερη από αυτή του ανθρώπου. Να πώς περιγράφει τις τελευταίες στιγμές του Τιτανικού:

«Στο κατάστρωµα, µια παγερή βεβαιότητα θανάτου έπαιρνε αργά αλλά σταθερά τη θέση της ακράδαντης πεποίθησης, η οποία επικρατούσε πριν από µία ώρα, ότι δηλαδή το πλοίο ήταν αβύθιστο. […] Σε ένα τόσο πελώριο και δυνατό πλοίο όπως ο Τιτανικός δεν υπάρχει καµιά αίσθηση βύθισης. Το σκάφος φαινόταν σταθερό όπως πάντα, αλλά το νερό ανέβαινε όλο και πιο ψηλά στα µαύρα πλευρά του. Η αίσθηση δεν ήταν ότι το πλοίο βυθιζόταν, αλλά ότι το νερό υψωνόταν γύρω του. Η τελευταία εικόνα που έχουµε όσο διακρινόταν ακόµα σαν ακίνητο καταφύγιο ανάµεσα στα νερά είναι η ορχήστρα που εξακολουθούσε να παίζει και µια στρατιά ανθρώπων που κοίταζαν από τα κατάφωτα καταστρώµατα τις βάρκες που αποµακρύνονταν και προετοιµάζονταν όσο καλύτερα µπορούσαν για την τροµακτική βουτιά και το σοκ που ήξεραν ότι πλησίαζε. Εδώ κι εκεί µερικοί επιβάτες, αποφασισµένοι να παλέψουν για τη ζωή τους, σκαρφάλωναν επάνω από την κουπαστή και πηδούσαν στη θάλασσα. […] Είδαν τα κύµατα και τους στροβίλους που προκάλεσαν µερικές ριπές ανέµου, τον καπνό και τον ατµό από τις περιδινούµενες στάχτες, και την άτακτη κίνηση µικρών σκοτεινών αντικειµένων στο σηµείο όπου ο Τιτανικός, υπερήφανος αλλά και ντροπιασµένος, µε τα ρολόγια να δουλεύουν και τις φωτιές να καίνε στα πολυτελή διαµερίσµατά του, να βυθίζεται στα παγωµένα βάθη του θανάτου».

Τα αποσπάσματα προέρχονται από το βιβλίο του Φίλσον Γιανγκ «Τιτανικός», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καρακώτσογλου.