5 Νοεμβρίου 1605: Η Συνωμοσία της Πυρίτιδας

Στις 5 Νοεμβρίου του 1605 ο βασιλιάς της Αγγλίας Ιάκωβος Α΄ θα μιλούσε στη Βουλή των Λόρδων. Την ίδια ώρα μια ομάδα συνωμοτών θα ανατίναζε τη Βουλή και θα προκαλούσε λαϊκή εξέγερση. Το σχέδιο αυτό δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, γιατί αποκαλύφθηκε από τις αρχές λίγες μέρες πριν από την υλοποίησή του. Έμεινε όμως στην Ιστορία ως «Συνωμοσία της Πυρίτιδας» και γέννησε έναν ήρωα που στο πέρασμα των χρόνων μετατράπηκε σε παγκόσμιο σύμβολο αμφισβήτησης.

Η άνοδος στον θρόνο του προτεστάντη Ιάκωβου Α΄ το 1603 προκάλεσε πολλά προβλήματα στους καθολικούς της Αγγλίας, εναντίον των οποίων ο νέος βασιλιάς έλαβε σκληρά μέτρα. Έτσι, τον επόμενο χρόνο ο καθολικός Ρόμπερτ Κέιτσμπι άρχισε να επεξεργάζεται ένα παράτολμο σχέδιο που θα οδηγούσε στην ανατροπή του βασιλιά. Σύμφωνα με το σχέδιο, η Βουλή των Λόρδων θα ανατιναζόταν την ώρα που ο Ιάκωβος θα απηύθυνε χαιρετισμό προς το σώμα. Η αναταραχή που θα προκαλούνταν θα οδηγούσε σε λαϊκή εξέγερση που θα κατέληγε στην άνοδο στον θρόνο της εννιάχρονης κόρης του Ιάκωβου, Ελισάβετ, η οποία ήταν καθολική.

Προκειμένου να υλοποιήσει το σχέδιό του, ο Κέιτσμπι στρατολόγησε αρκετούς καθολικούς. Ανάμεσά τους ήταν και ο Γκάι Φοκς, πρώην στρατιωτικός από το Γιορκ, που θα αναλάμβανε το επιχειρησιακό σκέλος της συνωμοσίας. Ο Φοκς θα τοποθετούσε βαρέλια με πυρίτιδα στο υπόγειο του κοινοβουλίου και θα τα ανατίναζε στις 5 Νοεμβρίου του 1605, την ώρα που ο βασιλιάς θα μιλούσε στους λόρδους.

Ωστόσο, λίγες μέρες πριν, στις 26 Οκτωβρίου, μια ανώνυμη επιστολή που έφτασε στα χέρια του βαρόνου Μόντιγκλ αποκάλυπτε τη συνωμοσία. Εικάζεται ότι αποστολέας της ήταν ένας καθολικός ιερέας, στον οποίο ένας από τους συνωμότες είχε αποκαλύψει το σχέδιο κατά τη διάρκεια της εξομολόγησης. Οι αρχές άρχισαν αμέσως τις έρευνες και στις 4 Νοεμβρίου συνέλαβαν τον Φοκς στο υπόγειο της Βουλής δίπλα σε 36 βαρέλια με πυρίτιδα, ικανά να ισοπεδώσουν το κτίριο.

Οι συνεργάτες του Φοκς, μόλις πληροφορήθηκαν ότι το σχέδιο είχε αποκαλυφθεί και ο ίδιος συνελήφθη, προσπάθησαν να διαφύγουν στο Λονδίνο. Έγιναν, όμως, αντιληπτοί και καταδιώχθηκαν από απόσπασμα του σερίφη του Γουόρσεστερ . Στη συμπλοκή που ακολούθησε, ο Κέιτσμπι σκοτώθηκε και οι υπόλοιποι συνελήφθησαν. Οι οκτώ επιζώντες της συνωμοσίας, ανάμεσά τους και ο Φοκς, οδηγήθηκαν σε δίκη στις 27 Ιανουαρίου 1606. Την ίδια ημέρα καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν διά απαγχονισμού, πνιγμού ή διαμελισμού. 

Σε ανάμνηση της αποτυχημένης «Συνωμοσίας της Πυρίτιδας» διοργανώνονται λαϊκές γιορτές με την ονομασία «Νύχτα του Γκάι Φοκς», οι οποίες, τουλάχιστον τα παλιότερα χρόνια, είχαν αντι-παπικό περιεχόμενο και ήταν μια ευκαιρία για τους Άγγλους να εκφράσουν τα πατριωτικά τους συναισθήματα.

Ο Γκάι Φοκς μετατράπηκε σύντομα σε σύμβολο αντίστασης. Το 1988 η ιστορία του έγινε κόμικ, στο οποίο βασίστηκε η ταινία του 2005 «V for Vendetta». Η ανάμειξη της Ιστορίας με την ποπ κουλτούρα (και με την απαραίτητη βοήθεια της κινηματογραφικής βιομηχανίας) έδωσε σύντομα στον μύθο του παγκόσμιες διαστάσεις. Η μάσκα του έγινε σύμβολο αντίστασης ενάντια σε κάθε μορφής τυραννίας και υιοθετήθηκε από τους Anonymοus αλλά και κάθε μορφής ετερόκλητα κινήματα και οργανώσεις.